Συνέντευξη του Καθηγητή Γ. Σκιαδόπουλου στο Αθηναϊκό – Μακεδονικό Πρακτορείο Ειδήσεων

Κυριακή 18 Σεπτεμβρίου 2022

Το ακρωνύμιο ESG έχει εισέλθει στην καθημερινή επικαιρότητα και συνδέεται με μια σειρά εξελίξεων όχι μόνον στο επιχειρείν αλλά και στον ευρύτερο τομέα της οικονομίας, αγγίζοντας και κοινωνικές πτυχές και θέματα. Παρά τον μεγάλο αριθμό άρθρων και αναφορών στην καθημερινή οικονομική ειδησεογραφία παραμένει ακόμη ένα ακρωνύμιο, η σημασία του οποίου δεν έχει γίνει ευρέως κατανοητή, ειδικά από μεσαίες και μικρές επιχειρήσεις.

Πώς θα μπορούσαμε με απλά λόγια να το ορίσουμε; Πώς συνδέεται με την επιχειρηματικότητα;

«Το ESG είναι ένα ακρώνυμο που συνοψίζει το τρίπτυχο Περιβάλλον-Κοινωνία-(εταιρική) Διακυβέρνηση (Environment- Social-Governance). Χρησιμοποιείται όταν κάποιος ενδιαφέρεται να περιγράψει τις επιδόσεις μιας εταιρίας στις τρεις αυτές διαστάσεις. Ο όρος χρησιμοποιείται και από τους θεσμικούς επενδυτές (διαμόρφωση επενδυτικών στρατηγικών με κριτήρια ESG), τις τράπεζες (χρηματοδότηση εταιριών με κριτήρια ESG), και τις εποπτικές αρχές (ενσωμάτωση κριτηρίων ESG στην νομοθεσία), υποδηλώνοντας το ενδιαφέρον τους αναφορικά με το συγκεκριμένο τρίπτυχο.

Τέλος, το ESG μπορεί να έχει εφαρμογή και σε επίπεδο μιας χώρας και δήμων», αναφέρει στο ΑΠΕ/ΜΠΕ ο καθηγητής Γιώργος Σκιαδόπουλος, καθηγητής Χρηματοοικονομικής στο Πανεπιστήμιο Πειραιώς και στο Queen Mary University of London, Διευθυντής του Institute of Finance and Financial Regulation και Ερευνητικός Εταίρος στο Bayes Business School, City University of London.

Πώς συνδέεται με την επιχειρηματικότητα – Ποιες επιχειρήσεις αφορά

«Το ESG εξ’ ορισμού συνδέεται με την επιχειρηματικότητα. Και αυτό γιατί οι δραστηριότητες μιας εταιρίας άπτονται και των τριών διαστάσεων του ESG σε μεγαλύτερο ή μικρότερο βαθμό και ανάλογα με τον τομέα στον οποίο αυτή δραστηριοποιείται. Πιο συγκεκριμένα, οι δραστηριότητες μιας εταιρίας επηρεάζουν το περιβάλλον. Μια ρυπογόνος εταιρία μπορεί να ρυπαίνει τον αέρα (π.χ. οι εταιρίες ενέργειας μέσω της έκλυσης διοξειδίου του άνθρακα), το έδαφος (π.χ. τα ορυχεία) και τα ύδατα (π.χ. οι εταιρίες εξόρυξης πετρελαίου). Οι λειτουργίες της επίσης επηρεάζουν την κοινωνία. Για παράδειγμα, εταιρίες κατασκευής όπλων ή εμπορίας καπνού, θεωρούνται «αμαρτωλές» εταιρίες (sin companies). Στη διάσταση κοινωνία, επίσης ενσωματώνονται οι εργασιακοί όροι και θέματα ισότητας των δύο φύλων (π.χ. διαφορές στις αμοιβές ανάμεσα τους). Τέλος, η εταιρική διακυβέρνηση της αφορά θέματα συγκρότησης του διοικητικού συμβουλίου, αμοιβών των μελών αυτού και την εκπροσώπηση των δύο φύλων στην σύνθεση του», αναφέρει ο καθηγητής Γιώργος Σκιαδόπουλος.

Οι εξελίξεις γύρω από το ESG δεν αφορούν όμως μόνον τις μεγάλες επιχειρήσεις. Σύμφωνα με τους υπέρμαχους του ESG, οι θετικές επιδόσεις μιας εταιρίας με βάση τα κριτήρια ESG, αναφέρει ο κ. Σκιαδόπουλος, συμβάλλουν τόσο στη βιωσιμότητα του πλανήτη μας και στην ευημερία της κοινωνίας μας (doing good), όσο και στην μακροπρόθεσμη κερδοφορία της εταιρίας (doing well). Συνεπώς, το ESG δεν αφορά μόνον τις μεγάλες σε μέγεθος επιχειρήσεις αλλά και τις μικρές και μεσαίες εταιρίες.

Πώς γίνεται η αξιολόγηση του ESG προφίλ μιας εταιρίας

Ένα καθοριστικό ζήτημα που έχει προκύψει με την εισαγωγή των κριτηρίων ESG συνδέεται με την διαδικασία αξιολόγησης των εταιριών αναφορικά με την υιοθέτηση την επιμέρους κριτηρίων. «Η αξιολόγηση της επίδοσης σε όρους ESG μιας εταιρίας γίνεται με βάση την βαθμολόγηση ESG (ESG ratings). Η αξιολόγηση αφορά τόσο το συνολικό ESG προφίλ της εταιρίας, όσο και τις επιμέρους τρεις διαστάσεις. Η κάθε διάσταση έχει την δική της σημασία και μπορεί να έχει σημαντική (material) επίδραση στα χρηματοοικονομικά μεγέθη της κάθε εταιρίας. Τα ESG ratings υπολογίζονται από οργανισμούς, κατ’ αναλογία με τους οίκους αξιολόγησης της πιστοληπτικής ικανότητας μιας εταιρίας (credit ratings). Ενώ όμως για τα τελευταία υπάρχει μια σχετική σύγκλιση μεταξύ των οίκων αξιολόγησης αναφορικά με την αξιολόγηση που προσδίνουν σε μια δεδομένη εταιρία, κάτι τέτοιο δεν συμβαίνει με τα ESG ratings», αναφέρει ο καθηγητής Γ. Σκιαδόπουλος.

«Η ESG αξιολόγηση για μια δεδομένη εταιρία μπορεί να διαφέρει σημαντικά μεταξύ των διαφόρων οίκων αξιολόγησης. Αυτές οι αποκλίσεις οφείλονται στο ότι διαφορετικοί οίκοι αξιολόγησης χρησιμοποιούν διαφορετικές μεθοδολογίες. Για παράδειγμα, χρησιμοποιούν διαφορετικά κριτήρια προς αξιολόγηση σε κάθε μία από τις κατηγορίες E, S και G, όπως επίσης και διαφορετικούς συντελεστές στάθμισης των κριτηρίων σε κάθε επιμέρους κατηγορία. Σε κάθε περίπτωση, η κατασκευή μεθοδολογιών μέτρησης της επίδοσης ESG είναι ένα πολυδιάστατο πρόβλημα και απαιτεί εξειδικευμένο προσωπικό. Ιδιαίτερα η μέτρηση των κλιματικών κινδύνων απαιτεί υψηλή τεχνογνωσία, όπως έδειξε και η πρόσφατη μελέτη μας (Faccini, Matin & Skiadopoulos, 2022, Dissecting Climate Risks: Are they Reflected in Stock Prices?)»

Για κάποια από τα ενδιαφερόμενα μέρη, η ύπαρξη αποκλίσεων μεταξύ των ESG ratings για μια δεδομένη εταιρία, αποτελεί ένα σημαντικό εμπόδιο στην ανάπτυξη πρακτικών ESG στον επιχειρηματικό κόσμο. Για άλλους, κάτι τέτοιο δεν αποτελεί πρόβλημα καθώς η διαφοροποίηση αυτή είναι ανάλογη με την διαφοροποίηση των «τιμών στόχων» της μετοχής μιας εταιρίας που δίνουν οι διάφοροι αναλυτές.

Στη συζήτηση μας με τον κύριο Σκιαδόπουλο έρχεται και το θέμα της εφαρμογής κριτηρίων ESG ως απαραίτητης προϋπόθεση για πρόσβαση των επιχειρήσεων στην τραπεζική χρηματοδότηση.

Τελικά ισχύει η συγκεκριμένη προϋπόθεση; Αφορά μόνον τις εισηγμένες; Μια μικρή επιχείρηση που δεν υιοθετεί κριτήρια ESG μπορεί να δανειστεί;

«Υπάρχει ένας έντονος δημόσιος διάλογος (π.χ. σε επίπεδο της European Banking Authority) αναφορικά με τον τρόπο ενσωμάτωσης των κριτηρίων ESG στη διαμόρφωση της τραπεζικής χρηματοδότησης. Σε περίπτωση που κάτι τέτοιο τελικά συμβεί, θα λειτουργήσει ως κίνητρο για τις εταιρίες να βελτιώνονται διαρκώς σε όρους ESG ώστε να απολαμβάνουν καλύτερους όρους χρηματοδότησης. Με άλλα λόγια, εταιρίες που θα έχουν υψηλότερα ESG ratings θα χρηματοδοτούνται με χαμηλότερα επιτόκια. Από την άλλη πλευρά όμως, η ενσωμάτωση των κριτηρίων ESG στους όρους του τραπεζικού δανεισμού ενέχει και μια σημαντική πρόκληση. Εάν οι εταιρίες που έχουν χαμηλά ESG ratings είναι και εκείνες που έχουν χαμηλή κερδοφορία ή είναι ακόμα και ζημιογόνες, οι δυσμενέστεροι όροι δανεισμού ένεκα των κριτηρίων ESG θα τις επιβαρύνουν ακόμα περισσότερο δημιουργώντας έτσι ένα φαύλο κύκλο. Εάν μάλιστα κάποιος υιοθετήσει μια ακόμα αυστηρότερη πολιτική όπου οι εταιρίες με χαμηλά ESG ratings αποκλείονται από τον τραπεζικό δανεισμό, τότε θα έχουμε το φαινόμενο σε μια χώρα «φτωχής σε όρους ESG», οι τράπεζες να επιθυμούν να δανείσουν αλλά να μην επιτρέπεται να δανείσουν, καθώς οι ενδιαφερόμενοι λήπτες του δανείου θα αποκλείονται’, μας απαντά ο κ. Σκιαδόπουλος.

Κατά πόσο οι αξιολογήσεις ESG των εταιριών επηρεάζουν την προσέλκυση επενδυτικών κεφαλαίων;

Φαινομενικά, ολοένα και ένας αυξανόμενος αριθμός θεσμικών επενδυτών ενσωματώνει κριτήρια ESG στη λήψη των επενδυτικών τους αποφάσεων, όπως αυτό διατυπώνεται στις ετήσιες εκθέσεις τους και με την συμμετοχή τους σε διεθνείς ενώσεις (π.χ. Principles for Responsible Investing). Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι οι εταιρίες που έχουν υψηλές ESG αξιολογήσεις θα απολαμβάνουν μεγαλύτερο επενδυτικό ενδιαφέρον. Υπάρχει όμως μια αυξανόμενη βιβλιογραφία που μελετάει κατά πόσο κάτι τέτοιο ισχύει για όλους τους θεσμικούς επενδυτές που ισχυρίζονται κάτι τέτοιο ή εάν οι εκθέσεις κάποιων εξ΄ αυτών είναι παραπλανητικές (greenwashing) προκειμένου να φανούν «φιλικοί στο ESG» στα μάτια των πελατών τους που μπορεί να ενδιαφέρονται για βιώσιμες στρατηγικές. Επίσης, μια τέτοια παραπλάνηση τους εξυπηρετεί ώστε να φαίνονται ότι συμμορφώνονται και με τις επιταγές των εποπτικών αρχών. Σε κάθε περίπτωση, η υιοθέτηση πρακτικών ESG στην διαμόρφωση επενδυτικών στρατηγικών στην πράξη αντιμετωπίζει μια σειρά εμποδίων (π.χ. αυξημένα κόστη συναλλαγών ή ακόμα και μείωση των επενδυτικών αποδόσεων σε κάποιες περιπτώσεις, όπως είδαμε το 2022). Παράλληλα, η ακαδημαϊκή έρευνα δεν έχει αποσαφηνίσει εάν το «doing well by doing good» είναι δυνατό να επιτευχθεί τελικά.

Κλείνοντας την συνομιλία μας με τον καθηγητή τον ρωτάμε για το Institute of Finance and Financial Regulation και την δραστηριοποίηση του στο τομέα του ESG «Το Institute of Finance and Financial Regulation (www.iffr.gr, IFFR), ένα διεθνές ερευνητικό κέντρο το οποίο λειτουργεί υπό την αιγίδα του Πανεπιστημίου Πειραιώς, έχει φέρει σε επαφή επιχειρήσεις, επενδυτές και τράπεζες με την ακαδημαϊκή γνώση αιχμής και στον χώρο του ESG. Σε συνεργασία με την European Bank for Reconstruction and Development (EBRD), το το IFFR έχει διοργανώσει μια σειρά συνεδρίων στον τομέα του ESG με εξέχοντες ομιλητές επαγγελματίες και ακαδημαϊκούς. Παράλληλα, το IFFR πρωτοπορεί παρέχοντας υψηλού επιπέδου έρευνα σε θέματα όπως μέτρηση των κλιματικών κινδύνων και επενδυτικές στρατηγικές με κριτήρια ESG».

Αλέκος Λιδωρίκης