1. Home
  2. Μάθημα
  3. Ειδικά Θέματα Τραπεζικής (Μεταπτυχιακό)

Ειδικά Θέματα Τραπεζικής (Μεταπτυχιακό)

19-06-19 web.xrh 0 comment

Πανεπιστήμιο Πειραιώς

Σχολή Χρηματοοικονομικής & Στατιστικής

Τμήμα Χρηματοοικονομικής & Τραπεζικής Διοικητικής

Ειδικά Θέματα Τραπεζικής

Άγγελος Α. Αντζουλάτος

 

Στόχοι

 

Κύριος στόχος του μαθήματος είναι η οικονομική ανάλυση της αρχιτεκτονικής, του ανταγωνισμού και του θεσμικού πλαισίου του χρηματοοικονομικού συστήματος, με έμφαση στον ρόλο των τραπεζών, την σαθρότητα του χρηματοοικονομικού συστήματος και την τάση για συνεχή αλλαγή.

Με εργαλεία την οικονομική λογική και τις οικονομικές καταστάσεις των τραπεζών και των άλλων χρηματοοικονομικών οργανισμών, το μάθημα παρέχει μία σφαιρική εικόνα του τι κάνουν οι τράπεζες και γιατί το κάνουν.

Λόγω της πολυπλοκότητας της οικονομικής ζωής, και της συνακόλουθης πολυπλοκότητας των τραπεζικών εργασιών, το μάθημα ακολουθεί διαθεματική προσέγγιση, συνδυάζοντας στοιχεία από πολλές γνωστικές ενότητες, όπως Διαχείριση Ενεργητικού/Παθητικού Τραπεζών, Τραπεζική Λογιστική, Θεωρία Διαμεσολαβήσεως, Θεσμικό Πλαίσιο & Εποπτεία του Χρηματοοικονομικού Συστήματος, Άσκηση της Νομισματικής Πολιτικής, …

Επιπλέον, είναι μεν εστιασμένο στην πράξη, αλλά παρέχει ισχυρά θεωρητικά/λογικά θεμέλια. Ως αποτέλεσμα, κανένα συμπέρασμα δεν παρουσιάζεται αξιωματικά: Όλα προκύπτουν από την λογική ανάλυση.

Η λογική δε ανάλυση συνίσταται στην εξέταση των κινήτρων και των διλημμάτων τα οποία αντιμετωπίζουν οι  συμμετέχοντες στο χρηματοοικονομικό σύστημα: χρηματοδότες, χρηματοδοτούμενοι, ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές, … Βασικό δε συστατικό είναι ότι όλοι είναι έξυπνοι και ορθολογικοί και επιδιώκουν τη μεγιστοποίηση της ωφελείας τους. Για τις ρυθμιστικές και εποπτικές αρχές αυτό μεταφράζεται σε μεγιστοποίηση της ευημερίας του κοινωνικού συνόλου – χωρίς να παραγνωρίζονται τα προσωπικά κίνητρα των στελεχών τους.

Αποτέλεσμα της στρατηγικής αλληλεπιδράσεως όλων των συμμετεχόντων, οι οποίοι στις αποφάσεις τους λαμβάνουν υπ’ όψιν τις πιθανές πράξεις των υπολοίπων, είναι η δομή, οι συμμετέχοντες, τα προϊόντα, οι τιμές και οι ποσότητες των προϊόντων, το θεσμικό πλαίσιο, οι διαδικασίες,… Τίποτε στο χρηματοοικονομικό σύστημα δεν είναι τυχαίο. Ούτε στατικό. Σημαντικό, επίσης, ρόλο διαδραματίζει και η ιστορική εμπειρία κάθε χώρας.

Λόγω της προλεχθείσης στρατηγικής αλληλεπιδράσεως, δεν υπάρχουν απόλυτες απαντήσεις στα διάφορα ερωτήματα τα οποία αναφύονται. Η απάντηση συνήθως είναι «εξαρτάται από τις περιστάσεις». Γι’ αυτό η αποτελεσματικότερη θεσμική λύση συνήθως είναι η παροχή σωστών κινήτρων σε όλους τους συμμετέχοντες και η ενίσχυση των κινήτρων με αξιόπιστες κυρώσεις για όσους δεν ακολουθούν τους «κανόνες του παιχνιδιού».

Επίσης, δεν υπάρχει υποκατάστατο της ανθρωπίνης κρίσεως. Ανεξαρτήτως του πόσο ισχυροί γίνονται οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, θα παραμείνουν εργαλεία για τους εργαζομένους σε τράπεζες και άλλους χρηματοοικονομικούς οργανισμούς. Δεν θα μπορέσουν να υποκαταστήσουν τους ανθρώπους στις σχετικές αναλύσεις και αποφάσεις.

 

Εξ ανάγκης, το μάθημα καλύπτει ένα ευρύ φάσμα θεμάτων. Ανάμεσά τους ξεχωρίζουν η σχέση του χρηματοοικονομικού συστήματος με την οικονομική ανάπτυξη, ο ρόλος των χρηματαγορών και των χρηματοοικονομικών διαμεσολαβητών (τράπεζες, …), οι αιτίες και το κόστος των χρηματοοικονομικών κρίσεων, ο ρόλος των πληροφοριών και των κινήτρων.

Αναλύονται, επίσης, οι στόχοι του θεσμικού πλαισίου και η λεπτή «χρυσή τομή» την οποία πρέπει να βρίσκει μεταξύ της αποτελεσματικότητας και της σταθερότητας του χρηματοοικονομικού συστήματος. Δίνεται έμφαση στο θεσμικό πλαίσιο το οποίο διέπει τη λειτουργία των τραπεζών, όπως οι Συνθήκες της Βασιλείας ΙΙ & ΙΙΙ, στους περιορισμούς τους οποίους θέτει στη λειτουργία των τραπεζών και στις ευκαιρίες (και πειρασμούς) για ‘regulatory arbitrage’.

Περαιτέρω, γίνεται εκτενής αναφορά σε παθογένειες του χρηματοοικονομικού συστήματος, όπως ‘φούσκες’ στις αγορές ακινήτων και αξιογράφων (asset bubbles) και κρίσεις. Όπως, κατά τη γνωστή παροιμία, η φουρτούνα αναδεικνύει τις αρετές του «καλού καπετάνιου», η ανάλυση των παθογενειών αναδεικνύει την αξία ενός ανεπτυγμένου και καλώς λειτουργούντος χρηματοοικονομικού συστήματος. Βοηθά, επίσης, στην βαθύτερη κατανόηση των χρηματαγορών, καθώς και των επενδυτικών κινδύνων και ευκαιριών σε μία ρευστή, ταχύτατα μεταβαλλόμενη και επιρρεπή σε κρίσεις διεθνή οικονομία.

 

Η μεγάλη ποικιλία των εξεταζομένων θεμάτων, καθώς και η πολυπλοκότητα των σχετικών  διλημμάτων πολιτικής, δεν αναλύονται επαρκώς σε κάποιο βιβλίο. Γι’ αυτό η μελέτη και οι εξετάσεις θα βασισθούν σε σημειώσεις, ακαδημαϊκά άρθρα, κεφάλαια από επιλεγμένα βιβλία και στις συζητήσεις στην τάξη. Οι τελευταίες θα έχουν συχνά τη μορφή σεμιναρίου όπου η ενεργός συμμετοχή των φοιτητών θα αξιολογείται. Θα χρησιμοποιηθούν, επίσης, πολλές μελέτες της Τραπέζης Διεθνών Συναλλαγών (Bank for International Settlements – BIS) και άλλων διεθνών οργανισμών – οι περισσότερες είναι διαθέσιμες στο διαδίκτυο.

 

Για εμβάθυνση σε θέματα τραπεζικής λογιστικής συνιστάται το βιβλίο

  • Τραπεζική Λογιστική (Γ. Κόντος, Εκδόσεις Διπλογραφία, β΄ έκδοση, 2010),

ενώ για καλύτερη κατανόηση της ‘μεγάλης εικόνας’ τα

  • The Bankers’ New Clothes (A. Admati and M. Hellwig, Princeton University Press, 2013)
  • After the Music Stopped (Alan S. Blinder, Penguin Books, 2013).

 

 

Οργάνωση

 

  1. Βαθμολογία:

α) Εργασία ή Τελική εξέταση: 50%

β) Αναλύσεις πραγματικών καταστάσεων (case studies): 40%

 

Ο τελικός βαθμός θα προσαυξάνεται έως 10%, ανάλογα με το βαθμό ενεργού συμμετοχής στην τάξη.

 

 

Πρόγραμμα

 

Α. Εισαγωγή

 

  1. Η ‘Μεγάλη Εικόνα’
  • Βασικό ερώτημα
  • Ο ρόλος των κινήτρων, της πληροφορήσεως, των διαφόρων μορφών κόστους, του θεσμικού πλαισίου και της ποιότητας του θεσμικού περιβάλλοντος – Εισαγωγή

 

  1. Περιγραφή του Χρηματοοικονομικού Συστήματος
  • Βασικά προϊόντα και χαρακτηριστικά τους
  • Πρωτογενείς και δευτερογενείς αγορές
  • Δομή
  • Μερικά ερωτήματα
  • Θεσμοί & Ιστορία

 

  1. Το Χρηματοοικονομικό Σύστημα στο Οικονομικό Περιβάλλον
  • Συγκριτικά μεγέθη
  • Λειτουργίες
  • Χρηματοοικονομικό σύστημα και οικονομική ανάπτυξη

Β. Εισαγωγή στην Τραπεζική

 

  1. Τραπεζική λογιστική – Σύντομη εισαγωγή
    • Ισολογισμός
    • Στοιχεία εκτός ισολογισμού
    • Αποτελέσματα χρήσεως / Πηγές εισοδήματος
    • Ζημίες απομειώσεως – Διλήμματα και στρεβλά κίνητρα

 

  1. Κεφάλαιο τραπεζών – Εισαγωγή
  • Είναι το κεφάλαιο των τραπεζών ‘ακριβό’;

 

  1. Διαμεσολάβηση και σχετικοί κίνδυνοι
    • Επιτελούμενοι μετασχηματισμοί, σχετικοί κίνδυνοι …και πειρασμοί
    • Άλλοι κίνδυνοι
    • Αντιμετώπιση των κινδύνων – Βασικές αρχές
  • Το ευάλωτο και το επιρρεπές σε κρίσεις των τραπεζών – Μέρος 1ο

 

  1. Τράπεζες και οικονομία – Σύνθετες αλληλεπιδράσεις και σχετικοί κίνδυνοι
  • Οικονομία και κίνδυνοι τραπεζών
  • Οικονομική πολιτική και κίνδυνοι τραπεζών
  • Αγορές και κίνδυνοι τραπεζών
  • Το ευάλωτο και το επιρρεπές σε κρίσεις των τραπεζών – Μέρος 2ο

 

  1. Τράπεζες και Αρχές – Σχέσεις αλληλεξαρτήσεως & στρεβλά κίνητρα
  • Μετριάζοντας τους τραπεζικούς κινδύνους
    • Εγγύηση των καταθέσεων – Υπέρ & Κατά
    • Ο ‘δανειστής τελευταίας καταφυγής’ (Lender of the last resort)
    • Κρατική εγγύηση και δυνητικές παρενέργειες
    • Άλλες μορφές (υπο)στηρίξεως των τραπεζών
  • Δεσμεύοντας την οικονομική πολιτική (Policy capture)
  • Φερεγγυότητα κυβερνήσεων και τραπεζών – Ένας επικίνδυνος φαύλος κύκλος

 

  1. Χρηματοοικονομική ‘μόλυνση’ (Contagion)
  • ‘too big to fail’ και άλλα κίνητρα των Αρχών
  • ‘too big to fail’ vs. ‘too big to be unregulated’

 

  • Είναι το κεφάλαιο των τραπεζών ‘ακριβό’; – Επανεξέταση
  • Το ευάλωτο και το επιρρεπές σε κρίσεις των τραπεζών – Σύνοψη
  • ‘too big to fail’ vs. ‘too big to be private’

 

  1. Θεσμικό πλαίσιο – Εισαγωγή
    • Γιατί χρειάζεται το θεσμικό πλαίσιο; Η αυτορρύθμιση δεν είναι αποτελεσματική;
    • Κανόνες ρευστότητας και κεφαλαιακής επαρκείας – Λογική
    • Άλλοι κανόνες
    • Στρεβλά κίνητρα
    • Ξεπερνώντας τους περιορισμούς (Regulatory arbitrage) – Πρώτα παραδείγματα

 

  1. Εποπτεία
  • Θεσμική πειθαρχία (Supervisory discipline)
  • Θεσμική αδράνεια (Regulatory forbearance)
    • ‘Regulatory capture’
  • Ποιότητα του θεσμικού πλαισίου και κίνητρα των εποπτικών αρχών
  • Επικουρώντας τις εποπτικές αρχές – Δυνάμεις της ‘αγοράς’

 

  1. ‘Σκιώδες τραπεζικό σύστημα’ (Shadow banking)
  • Από πού προέρχεται το συγκριτικό πλεονέκτημα;

 

 

Γ. Διαμεσολάβηση και Ο Ρόλος της Πληροφορήσεως

 

  1. Γενικά

 

  1. Θεωρία – Το υπόδειγμα των ‘Τελείων Αγορών’ (Arrow-Debreu Model): Κανένας ρόλος
    • Συγκερασμός θεωρίας και πραγματικότητας: Οι –κρυφές και μη– υποθέσεις του yποδείγματος των ‘Τελείων Αγορών’

 

  1. Ασύμμετρη πληροφόρηση
  • Προβληματισμοί των χρηματοδοτών
  • Δύο προβλήματα
    • Δυσμενής Επιλογή (Adverse selection)
    • Ηθικός Κίνδυνος (Moral hazard)
  • Δύο υποδείγματα
    • Το κλασικό ‘lemons problem’ του Akerlof
    • Ένα απλό αλλά γενικότερο υπόδειγμα
  • Ο ρόλος των εμπραγμάτων και άλλων εγγυήσεων, της ποιότητας του θεσμικού περιβάλλοντος, της καθαράς θέσεως των αιτουμένων χρηματοδότηση – Πρώτη προσέγγιση

 

  1. Αντιμετώπιση της ασυμμέτρου πληροφορήσεως – Τράπεζες
  • Εκτίμηση της φερεγγυότητας και των προοπτικών των αιτουμένων χρηματοδότηση
    • Υποδείγματα προβλέψεως του πιστωτικού κινδύνου
  • Τιμολόγηση δανείων – Ποιοτικά και ποσοτικά ‘συστατικά’
  • Κάλυψη του πιστωτικού κινδύνου

 

  1. Αντιμετώπιση της ασυμμέτρου πληροφορήσεως – Επενδυτές και άλλοι ενδιαφερόμενοι
  • Βαθμοί πιστοληπτικής ικανότητας (Credit ratings)
    • Κίνητρα και αξιοπιστία των οίκων αξιολογήσεως
    • Ο ρόλος του θεσμικού πλαισίου
  • Επενδυτικοί σύμβουλοι και αναλυτές – Κίνητρα και αξιοπιστία
  • Λογιστικά πρότυπα και ανεξάρτητοι λογιστές/ελεγκτές
    • Το αμφίσημο των χρηματοοικονομικών δεικτών
    • Λογιστικά σκάνδαλα
  • Συλλογικές επενδύσεις
  • ‘Πειθαρχία της Αγοράς’ (Market discipline)

 

  1. Ασύμμετρη πληροφόρηση και δομή του χρηματοοικονομικού συστήματος – Τα συγκριτικά πλεονεκτήματα των τραπεζών
  • Προς «που κλίνει η πλάστιγγα»: Τράπεζες ή Αγορές Χρήματος & Κεφαλαίων;

 

 

Δ. Οι «Κανόνες του Παιχνιδιού»

 

  1. Επιχειρηματικό περιβάλλον

 

  1. Εκπλήρωση συμφωνιών – Εφαρμογή συμβολαίων

 

  1. Πτωχεύσεις
    • Βασικές οικονομικές αρχές του πτωχευτικού δικαίου

 

  1. Αναδιαπραγμάτευση χρέους (Debt rescheduling)
    • Η πτώχευση και η αναδιαπραγμάτευση χρέους ως στρατηγική μεταβλητή αποφάσεως, ex–ante και ex–post
      • “Vulture funds”

 

  1. Σύνοψη: Τι χρειάζεται για την εύρυθμη λειτουργία του χρηματοοικονομικού συστήματος;

 

 

Ε. Οι Δυνάμεις της Αλλαγής

 

  1. Καταστολή & Απελευθέρωση του χρηματοοικονομικού συστήματος
    • Μέτρα καταστολής – Υπέρ και κατά
    • Απελευθέρωση
      • Εφαρμογή: Στρατηγική των τραπεζών – Τότε και τώρα
      • Εφαρμογή: Τράπεζες-Καζίνο

 

  1. Χρηματοοικονομική καινοτομία

 

  1. Τεχνολογία – Κίνδυνοι και ευκαιρίες

 

  1. Χρηματοοικονομική ολοκλήρωση (Financial Integration)

 

 

ΣΤ΄. Βασιλεία ΙΙ & ΙΙΙ

 

  1. Περιγραφή – Φιλοσοφία

 

  1. Εστίαση: Κανόνες κεφαλαιακής επαρκείας
  • Κεφάλαιο τραπεζών – Επανεξέταση
  • Υβριδικές μορφές κεφαλαίου – Υπέρ και κατά
  • Μέτρηση του λειτουργικού κινδύνου
  • Μέτρηση του κινδύνου ρευστότητας

 

  1. Αδυναμίες – Θεωρητικές & πρακτικές

 

  1. Εποπτεία & Regulatory forbearance – Επανεξέταση